Tussen de eerder gevonden voorwerpen van voormalig Huis Zwanenburg blijken ook restanten te zitten van de oude tramlijn Utrecht-Vreeswijk. Naast de pastorie van de St. Nicolaaskerk in Jutphaas zijn eerder verschillende restanten van voormalig Huis Zwanenburg gevonden. De amateurhistorici Ronald Walsteijn en Willem van der Steeg vonden de voorwerpen toen zij op zoek waren met hun metaaldetector. De voormalige buitenplaats Zwanenburg uit 1663 stond langs de Utrechtsestraatweg, op de plaats waar nu de pastorie van de St. Nicolaaskerk staat.
Op de foto v.l.n.r: Willem van der Steeg, archeoloog Wouter Hinrichs en Ronald Walsteijn. Foto: Arend Bloemink
Willem van der Steeg: ‘Bij de voorwerpen die we een aantal jaren geleden vonden, zaten ook twee grote smeedijzeren stukken. We gingen er in eerste instantie vanuit dat het hier ging om beslag van een zware deur van Huis Zwanenburg. Later kregen wij echter een reactie van spoorwegdeskundige Chris Visee die stelde dat het zou gaan om zogenaamde tussenstukken afkomstig tussen rail en biels. Onlangs kwam ik toevalligerwijs in contact met een Nieuwegeinse archeoloog die vertelde dat er vlak langs de pastorie van de St. Nicolaaskerk een paardentram heeft gelopen. Toen viel het puzzeltje in elkaar.’
De huidige tram tussen Utrecht en Nieuwegein – IJsselstein is niet de eerste tramlijn die door Nieuwegein liep. In 1883 werd door de IJsel Stoomtramweg-Maatschappij de stroomtramlijn Utrecht-Vreeswijk geopend. Tien jaar later werd overgegaan op paardentractie, het voorttrekken door paarden. In 1923 werd het paard alweer ingeruild door de vrachtauto, die het rijtuig ging voorttrekken. De tramlijn heeft bestaan tot 1929, waarna hij werd gesloten, omdat de autobus als een beter vervoermiddel werd gezien dan de tram.
Ronald Walsteijn: ‘Het leuke is dat wij niet wisten dat er vlak langs de kerk een oude tramlijn heeft gelopen, maar dat nu een stukje Jutphase geschiedenis weer tastbaar is geworden. Onlangs is Wouter Hinrichs, de publieksarcheoloog van Landschap Erfgoed Utrecht langsgekomen om de stukken te bekijken. De conclusie was dat het hier gaat om delen van de oude tramlijn. Als je vervolgens in de archieven duikt, kom je ook leuke weetjes tegen. In de jaren dat de paardentramlijn heeft bestaan, stond deze lijn bijvoorbeeld bekend als de snelste paardentram van Nederland.’
Het Nieuwegeinse deel van de tramlijn liep door Jutphaas langs het Merwedekanaal tot aan de Wilhelminabrug in Vreeswijk waar het eindpunt was. Nadat de tramlijn werd gesloten zou het tot 1983 duren voordat Nieuwegein middels de sneltram weer een tramverbinding met Utrecht kreeg.
Naast het bekijken van de oude tramdelen was er nog een andere reden voor de komst van archeoloog Hinrichs. De eerder gevonden voorwerpen van Huis Zwanenburg en de restanten van de oude tramlijn zullen worden geregistreerd in het archeologische registratiesysteem PAN (Portable Antiquities Netherlands). Het doel van PAN is om oudheidkundige vondsten te documenteren en online te publiceren, en zo de informatie over de vondsten en hun vondstlocatie beschikbaar te maken voor wetenschap, erfgoedonderzoek, musea en alle andere geïnteresseerden. Nog niet eerder zijn er Nieuwegeinse vondsten geregistreerd in PAN, waarmee dit een primeur is.
‘Het centrum van het dorp Jutphaas in het oorlogsjaar 1918. We zien de rails van de paardentram, rechts op de foto de omstreeks 1914 aangelegde kabels voor de telegrafie met de porseleinen geleiders en links de historische brandbel van het dorp. Dan aan de gevel een uithangteken van Garage Grapendaal. Het reclamebord van A.J. Grapendaal is misleidend. In dit pand was de galanteriezaak van de gezusters Friedeman. Grapendaal had zijn werkplaats om de hoek op het Sluisje.’
Krantenknipsel uit 1951
